AKIRA KUROSAKI - współczesny mistrz tradycji ukiyo-e

AKIRA KUROSAKI - współczesny mistrz tradycji ukiyo-e

Odkrycie bogactwa drzeworytów ukiyo-e przez malarzy epoki Impresjonizmu sprawiło, że w wyobraźni ludzi zachodu zaczęły one być postrzegane jako kwintesencja japońskiej tradycji. Jednak niewiele wiemy jak technika drzeworytu przetrwała do XXI wieku. Kluczowym artystą, który przyczynił się do rewitalizacji tej techniki w okresie powojennym jest Kurosaki. Urodził się w Mandżurii w 1937 roku, a jego życie i kariera artystyczna przypadają na okres dużych zmian w historii Japonii. W znacznej części swoich prac koncentruje się on na poszukiwaniu miejsca dla siebie i dla sztuki Japonii zarówno w obrębie tradycji Azjatyckiej jak i międzynarodowych ruchów które kształtowały świat sztuki.

Swoje wczesne lata Kurosaki spędził w kosmopolitycznym i tętniącym życiem mieście portowym Kobe. Znajdował się pod wpływem malarstwa zachodniego i odczuwał sympatię do raczej mrocznego piękna malarstwa niemieckiego, a w szczególności malarstwa północnej Europy. Z łatwością przyznałby, że w tamtym czasie niewiele wiedział o japońskim dziedzictwie kulturowym lub jego azjatyckich korzeniach. Dopiero przeprowadzka do starożytnej stolicy Kyoto w celu studiowania grafiki sprawiła, że znalazł się w tyglu japońskiej tożsamości. Pomimo wojny, jej następstw i ogromnego zamętu w kraju, wiele z tradycyjnych rzemiosł i sztuki przetrwało w Kyoto podtrzymywane przez tamtejsze konserwatywne środowisko. Rozczarowany ograniczeniami narzuconymi przez uczelnię, odnalazł swoją drogę spędzając czas w antykwariatach. Właśnie tam po raz pierwszy natknął się na przykłady drzeworytów. Ich świeżość i bezpretensjonalne piękno wywarły na nim duże wrażenie. Podekscytowany swoim odkryciem zaczął odwiedzać mistrzów rytownictwa i drukarstwa i uczyć się od nich. Byli to ci, którzy przetrwali i kultywowali tradycję warsztatowych (zespołowych) metod pracy, które w XX wieku zaczęły zanikać.

Tradycyjne ryciny powstawały przy współpracy zespołu składającego się z wydawcy, który zlecał artyście stworzenie oryginalnego rysunku, który następnie był wręczony rytownikowi. Ukończony klocek drzeworytniczy z matrycą był przekazywany drukarzowi, a uzyskany w rezultacie drzeworyt był sprzedawany przez wydawcę. W 1918 roku grupa artystów i krytyków (ogólnie znana jako ruch Sosaku Hanga) zakwestionowała ten sposób współpracy zespołu tworzącego drzeworyt, uważając, że artysta powinien sam kontrolować powstawanie drzeworytu na wszystkich jego etapach. Wielu artystów odwiedzało Europę i wracało z przekonaniem, że rycina raczej jest dziełem sztuki niż reprodukcją malarską. Doprowadziło to do indywidualnego sposobu pracy, nietypowego dla metod tradycyjnych. Im więcej Kurosaki uczył się od rytowników i drukarzy aplikujących farby i robiących odbitki, tym bardziej wątpił w zalety indywidualnego stylu propagowanego przez ruch Sosaku Hanga i tym częściej dostrzegał i szanował korzyści wynikające z tradycyjnego procesu warsztatowego. Szczególny wpływ mieli na niego dziewiętnastowieczni artyści, tacy jak Kunisada, Kuniyoshi oraz w szczególności często groteskowy Yoshitoshi. Zainspirowany ich energią oraz siłą kompozycji i koloru, czuł, że wkład każdego członka zespołu począwszy od artysty, aż do drukarza przyczyniał się do dynamizmu tradycji drzeworytów. W odróżnieniu do jemu współczesnych, idąc za przykładem swoich mentorów artystycznych postanowił ustanowić swój własny sposób pracy warsztatowej.

Jego wczesne ryciny (1965-67) są dość prostymi kompozycjami wykonanymi z dwóch klocków drzeworytniczych przypominającymi dzieła takich artystów jak Gauguin lub Munch. Często o tematyce chrześcijańskiej nawiązują do wcześniejszego przejścia Kurosaki na katolicyzm. W miarę jak artysta czuł się coraz swobodniej w procesie tworzenia jego ryciny stawały się coraz bardziej złożone. Wciąż uczył się od mistrzów rzemiosła w Kyoto, a jego coraz szersza wiedza znajdowała odzwierciedlenie w ilości kolorów i odbitek, których używał. Niektóre ryciny składały się z 15 klocków drzeworytniczych z wyrytymi matrycami, ponad 20 kolorów i aż 100 odbitek. Tradycyjne drzeworyty zawsze miały czarny kontur, wyznaczający granice pól wypełnionych następnie różnymi kolorami podobnie jak w witrażu. Kurosaki zyskał sławę dzięki swojej własnej metodzie –odbijaniu silnych kolorów bezpośrednio koło siebie bez stosowania konturu, który obrysowywał kształty. Ten sposób wymaga dużych umiejętności technicznych, ponieważ najmniejszy błąd sprawia, że pomiędzy obszarami naniesionego koloru zostaje biały papier.

Akira Kurosaki

W latach 1970-tych kontynuował prace nad badaniem możliwości jakie daje połączenie drzeworytnictwa z innymi technikami, takimi jak sitodruk, kolografia, odbitka z reliefu cynkowego, a także pokrywanie części rycin złotym lub srebrnym proszkiem. Bawił się płaszczyzną obrazu, tworząc iluzje głębi w ramach dynamicznej kompozycji. W dalszym okresie na jego prace miały wpływ pobyty na uniwersytecie w Harwardzie oraz w Hochschule für Bildende Kunst w Hamburgu. Jego wpływ jako entuzjasty orędownika technik drzeworytu przekroczył granice Japonii gdzie również jako nauczyciel cieszy się ogromną popularnością na całym świecie.

Do następnej zmiany w swoich pracach pobudziła go wizyta w Chinach. Latami ciągnęło go do kraju w którym się urodził, a który także stanowił źródło dla dużej części japońskiej kultury. Po zachłyśnięciu się sztuką zachodnią rozpoczynał podróż wstecz do swoich korzeni w obrębie azjatyckiej tradycji artystycznej. We wczesnych latach 1980-tych stworzył portfolio rycin (o nazwie China), które wyznaczały trasę jego osobistej podróży. Są one odważne i inteligentne, stanowią połączenie drzeworytu z sitodrukiem oraz z rzadka zawierają nawet kaligrafię i stemple. Lata 1980-te przyniosły serię prac eksperymentujących z odcieniami czerni i szarości, jak również z wykorzystaniem różnych papierów i efektów w wykonywaniu odbitek.

Akira Kurosaki

Od 1993 Kurosaki przestał wykonywać ryciny warsztatowe i zaczął wykorzystywać cienki papier koreański. Jego dzieła uwydatniają istotne cechy tego papieru, które stają się częścią ukończonej ryciny. Fakt ten stanowi kontynuację głębokiego zaangażowania artysty w świat tworzenia papieru zarówno w Japonii jak i Korei. Kurosaki dostrzegł jak ważne jest zastosowanie dobrej jakości papieru dla dobrego klocka drzeworytniczego. Pomógł założyć warsztaty papiernicze, aby przekazać studentom, z których część będzie kontynuowała pracę w tradycyjnych wytwórniach papieru, potrzebną tam wiedzę. On sam również produkował swój własny papier – część we współpracy z wytwórcami papieru z Echizen (północna część Kyoto). Wydaje się być rzeczą stosowną, że Echizen, gdzie produkowano jeden z klasycznych papierów stosowanych w ukiyo-e powinien współpracować z artystami, którzy zrobili tak wiele dla podtrzymania tradycji.

Obecnie Kurosaki jest profesorem na Wydziale Grafiki Uniwersytetu Seika w Kyoto. Oprócz swojego już istniejącego wkładu w historię drzeworytnictwa poprzez swoja karierę artystyczną, w dalszym ciągu wywiera na nią ogromny wpływ nauczając studentów. Odpowiedzialny jest za wykształcenie przyszłych pokoleń artystów, którzy przejmą ekscytujące zadania łączenia tradycji z innowacyjnością.

Rebecca Salter
Artysta i grafik mieszkający w Londynie oraz autor pozycji Japanese Woodblock Printmaking wydanej przez A & C Black Ltd, w 2001.
Artykuł zamieszczony w Printmaking Today, Tom 10, Nr 1, Wiosna 2001.

 

AKIRA KUROSAKI - a contemporary master in the ukiyo-e tradition

Ever since the Impressionist painters first recognised the richness of the ukiyo-e woodblock, it has held a place in the Western imagination as a quintessential product of the Japanese tradition. Less is known, however, of how the woodblock technique continues to survive into the twenty-first century. Kurosaki is a pivotal artist in the revitalisation of the technique in the post-war period. He was born in Manchuria in 1937 and his life and artistic career span a volatile period of change in Japans history. In much of his work he concerns himself with his own and Japans search to find its place within both the Asian tradition and the international movements which shape the art world.

Kurosaki spent his early years in the cosmopolitan and lively port city of Kobe. He was influenced by Western painting and felt a strong sympathy for the rather dark beauty of German and Northern European painting in particular. He would freely admit that at the time he knew little of Japans cultural heritage or its Asian roots. His move to the ancient capital of Kyoto to study graphic design, however, brought him into contact with the crucible of the Japanese identity. Although the war and its aftermath had caused turmoil in the country, many traditional crafts and arts survived in Kyoto, nurtured by its conservative environment. He became disillusioned with the strictures of graphic design and found himself whiling away his time in the many second-hand bookshops in the city. It was there that he first came across examples of woodblock prints and was astonished by their freshness and unassuming beauty. Excited by what he had found, he began to visit and learn from the master carvers and printers still at work. They were survivors of a traditional collaborative way of working which had gone into decline in the twentieth century.

 The traditional print was essentially produced by a team consisting of a publisher who commissioned an artist to produce an original drawing which was handed to a carver. The finished blocks were then given to a printer and the resulting edition was sold by the publisher. This way of working was challenged in 1918 by the formation of a group of artists and critics (generally known as the Sosaku Hanga movement) who strongly believed that the artist should be in control of all stages of the print process. Many of the artists had visited Europe and had returned with a clear devotion to the print as a work of art in its own right rather than merely a reproduction of a painting. This led to an individualistic way of working not typical of the traditional method. The more Kurosaki learnt from the carvers and printers the more he came to doubt the individualistic merits of the Sosaku Hanga style and the more respect he felt for the benefits of the collaborative process. He was particularly influenced by nineteenth century artists such as Kunisada, Kuniyoshi and especially the often grotesque Yoshitoshi. Inspired by their energy and their strength of composition and colour, he felt that the contribution of each member of the team from the artist to the printer contributed to the dynamism of the woodblock tradition. Unlike his contemporaries, he decided to establish his own way of collaborative working following the example of his artistic mentors.

His earliest prints (1965-67) are fairly simple 2 block compositions slightly reminiscent of Gauguin or Munch. They often reflect a Christian theme influenced by his earlier conversion to Catholicism. As he felt increasingly freed by the printmaking process his prints became more complex. He was still learning from the Kyoto craftsmen and this growing knowledge is seen in the number of colours/printings he used. Some prints have 15 blocks, over 20 colours and as many as 100 printings. The traditional woodblock always had a black outline block into which the various colours were slotted rather like a stained glass window. Kurosaki became known for his own way of working - printing strong colours next to each other without an outline to contain the shapes. This requires great technical skill as the slightest fault in registration leaves white paper showing between the coloured areas.

Throughout the 1970s he continued to explore the possibilities offered by combining  woodblock with other techniques such as screenprinting, collagraph and zinc relief photoblock, in addition to dusting parts of his prints with gold or silver powder. He played with the picture plane, giving illusions of depth within the dynamic composition. His work was further influenced by periods spent at Harvard University and Hochshule für Bildende Kunst, Hamburg. His influence as an enthusiastic advocate for the woodblock method has spread beyond Japan and, as a teacher, he is still much in demand worldwide.

The next major change in his work was prompted by a visit to China. For years he had felt a strong pull to the country where he was born, but which was also the wellspring of so much of Japans culture. Having once been dazzled by the powerful forces of Western art, he was beginning the journey back to his roots within an Asian artistic tradition. In the early 1980s he produced a portfolio of prints (called

China)

which mapped his personal journey. They are bold and bright, combine woodblock with screenprint and occasionally even include calligraphy and stamps. The 1980s also brought a series of work exploring tones of black and grey and experimental paper pieces using different papers and printing effects.

From 1993 Kurosaki stopped making collaborative prints and began to use thin Korean paper. These pieces exploit the intrinsic character of the paper which becomes part of the finished print and continue Kurosakis deep involvement in the world of papermaking both in Japan and Korea. He rightly recognised the importance of good paper to good woodblock and has been instrumental in setting up a papermaking workshop to teach students, some of whom go on to work in traditional papermaking villages. He has also produced his own paper - work, some of them in collaboration with the paper - makers of Echizen (north of Kyoto). It seems fitting that Echizen, which produced one of the classic papers used in ukiyo-e should be working with the artist who has done so much to keep the tradition alive.

Kurosaki is currently professor in the department of printmaking at Kyoto Seika University. In addition to his already considerable contribution through his own artistic career, he continues to be hugely influential through his teaching. He is responsible for nurturing future generations of print artists who will take over the exciting task of mixing tradition with innovation.

 

Rebecca Salter
Artist and printmakers residing in London and author of
Japanese Woodblock Printmaking
published byA & C Black Ltd, in 2001.
Article reproduced from
Printmaking Today,
Volume 10, No. 1, Spring 2001.
Kurosaki's

Galeria Sztuki Współczesnej ESTA
UL. Raciborska 8, 44-100 Gliwice | PON-PT 9:00-17:00
TEL 698-614-050 | EMAIL tadeusz.stapowicz@esta.com.pl