Stanisław Dróżdż, jeden z najważniejszych polskich artystów współczesnych, najbardziej znaczących artystów polskiej awangardy XX wieku i najwybitniejszy twórca poezji konkretnej.
Urodził się 15 maja 1939 roku w Sławkowie. W roku 1955 przeniósł się do Wrocławia gdzie ukończył Technikum Ekonomiczne (1959) i filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim (studia w latach 1959-1964). Do końca życia mieszkał i tworzył we Wrocławiu. Zmarł 29 marca 2009 roku.
W okresie studiów i bezpośrednio po nich pisał wiersze tradycyjne (lingwistyczne) i takimi zadebiutował w 1964 roku w piśmie „Arka”. Informator Klubu Młodzieży Artystycznej ZSP. Zdobył za nie szereg nagród na konkursach poetyckich. W 1965 roku otrzymał główną nagrodę na IV Kłodzkiej Wiośnie Poetyckiej – Kryształowego Lwa.
Utwory konkretystyczne zaczął tworzyć w roku 1967, od początku określając je autorskim terminem „pojęciokształty”. Rok później zaprezentował je na wystawach: w lutym w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej i w grudniu w Galerii „Pod Moną Lisą” we Wrocławiu. Podczas trwania tej drugiej opublikował w miesięczniku „Odra” (1968, nr 12) tekst Pojęciokształty stanowiący rodzaj manifestu artystycznego, w którym sformułował podstawowe idee i założenia swojej twórczości.
Pojęciokształty są jednocześnie tekstem i obrazem: konkretyzują plastycznie (graficznie) kształt materialny pojęcia […] są więc merytoryczno-formalnie syntetycznymi – jak ideogramy – kodyfikatorami rzeczywistości, integrującymi naukę (matematyka, logika) i sztukę (poezja, plastyka). Poprzez ekstremalnie uproszczony, ascetyczny w treści i w formie zapis można osiągnąć maksymalny efekt skojarzeniowy. Poezja konkretna, jako język radykalnego skrótu stanowi sygnał, impuls dla odbiorcy, od którego wkładu zależy obfitość odbioru, polegającego na „tworzeniu tekstu poetyckiego” torowanego kanwą „zapisu” (S. Dróżdż, Pojęciokształty).
Od 1971 roku stale współpracował z Galerią Foksal w Warszawie, gdzie odbyła się większość premierowych pokazów jego dzieł. Od 1975 roku należał do Związku Polskich Artystów Plastyków.
Dróżdż tworzył ze słów, liter, cyfr, znaków i przedmiotów dzieła realizowane w postaci maszynopisów, fotograficznych odbitek, komputerowych wydruków, obiektów, instalacji przestrzennych, prac interaktywnych. Prace pojedyncze, cykle i skomplikowane wieloelementowe systemy. Pomimo, że pojęciokształty przybrały formę wielu różnorodnych realizacji, stanowią dzieło całościowe, realizowane konsekwentnie - zgodnie z uformowaną przez autora na początku drogi twórczej koncepcją - przez całe życie.
Twórczość Stanisława Dróżdża funkcjonuje przede wszystkim na gruncie sztuki, zaliczana najczęściej do konceptualizmu. Sam autor uważał się jednak zawsze za poetę – podstawowym źródłem jego inspiracji był język, matematyka i inne systemy znaków. Czuję się poetą. Bardziej poetą niż artystą […]. Mojej poezji bliżej do nauk ścisłych niż do sztuki – mówił w rozmowie z Natalią Kaliś („A4”, Magazyn, 2008, nr 56)Poezja konkretna jest dziedziną zupełnie integralną, natomiast może wykorzystywać środki innych dziedzin sztuki (nie poezji!), ale poprzez to nie przestaje być poezją konkretną (w rozmowie z Małgorzatą Dawidek Gryglicką - Stanisław Dróżdż, początekoniec. Pojęciokształty. Poezja konkretna. Prace z lat 1967-2007, Wrocław 2009, katalog wystawy).
Utwory poety w ich kształcie ekspozycyjnym realizowane były według koncepcji i projektów autora we współpracy ze specjalistami z różnych dziedzin. Wykonywali je artyści plastycy, poligrafowie, informatycy i technicy.
Dróżdż aktywnie propagował dziedzinę, w której tworzył. Był inspiratorem i animatorem ruchu konkretystycznego w Polsce. Zorganizował wiele wystaw, na których prezentował twórczość autorów polskich i zagranicznych– wśród nich były prezentacje prac Václava Havla oraz Iana Hamiltona Finlay’a. Przygotował także w latach 1979-1990 pięć sesji naukowych poświęconych temu nurtowi. Jest autorem antologii polskiej poezji konkretnej: Poezja konkretna. Wybór tekstów polskich oraz dokumentacja z lat 1967-1977, wydanej w 1978 roku. Publikacja ta była podstawą jego pracy magisterskiej obronionej w 1979 roku.
W czasie swojej ponad 40-letniej pracy artystycznej otrzymał wiele nagród i wyróżnień. W 2002 roku został laureatem nagrody Fundacji Nowosielskich za twórcze i wizjonerskie połączenie dwóch duchowych dziedzin: sztuki i poezji.<
Wziął udział w ponad 300 wystawach indywidualnych i zbiorowych w Polsce i za granicą. Reprezentował Polskę na najważniejszych prezentacjach poezji konkretnej, sztuki współczesnej, sztuki konceptualnej za granicą, m.in. sound text – ?concrete poetry – visual texts w Stedelijk Museum w Amsterdamie (1970-1972), 50. Biennale Sztuki w Wenecji (2003) oraz Beyond Geometry, Experiments in Form, 1940s-1970s w Los Angeles County Museum of Art w Los Angeles (2004).
Prace Stanisława Dróżdża znajdują się w kolekcjach polskich i zagranicznych.
fot. Rafał Werszler