Kalendarium życia i twórczości Güntera Grassa

1927 Gunter Grass urodził się 16 października w Gdańsku-Wrzeszczu przy ulicy zwanej wówczas Labesweg, w rodzinie sklepikarza, handlującego towarami Kolonialnymi. Matka , kochająca teatr i muzykę, była wyrozumiała i popierała jego pierwsze próby pisarskie. Matka wychowywała dzieci, Güntera i jego młodszą o 3 lata siostrę Waltraud po katolicku. Linia kaszubska i niemiecka. Jako pół-Niemiec i pół-Kaszub należy do dwóch kręgów kulturowych.

1933 Rozpoczął naukę w szkole powszechnej a później uczył się aż do roku 1944 w różnych gdańskich gimnazjach. W szkole Grass należał do hitlerowskich organizacji: dziecięcej (Jungvolk) i młodzieżowej (Hitlerjugend). W tym czasie podejmował też pierwsze próby pisarskie i artystyczne.

1944 - 1945 We wrześniu 1944, w wieku siedemnastu lat został pomocnikiem obrony przeciwlotniczej, a w listopadzie wcielony został do służby w Waffen-SS. Pod Chociebużem (Cottbus), lekko ranny trafił do lazaretu w Mariańskich Łaźniach (Marienbad), oraz na krótko do amerykańskiego obozu niemieckich jeńców wojennych w Bawarii.

1946 Po zwolnieniu z obozu jenieckiego ciężko pracował na swoje utrzymanie, najpierw jako najemnik pomagając w gospodarstwie rolnym, później jako robotnik w kopalni potasu pod Hildesheim. 1947 Pracował, wykuwając nagrobki, w dwóch warsztatach kamieniarskich w Düsseldorfie.

1948 – 1952 Studiował rzeźbę i malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych (Kunstakademie) w Düsseldorfie u profesorów Seppa Magesa i Otto Pankoka. Jednocześnie zwiedził Włochy i Francję, skąd przywiózł teczki szkiców i rysunków.

1953 - 1956 Przeniósł się do Berlina i podjął studia rzeźbiarskie w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (Hochschule fur Bildende Kunst) w Berlinie Zachodnim u znanego rzeźbiarza Karla Hartunga, które ukończył w 1956 roku.

1955 Zajął trzecie miejsce za wiersz ,,Lilie ze snu,, w konkursie poetyckim zorganizowanym przez Süddeutscher Rundfunk.

1956 Wraz z żoną Anną Schwarz, szwajcarską tancerką baletową, wyjechał do Paryża. Wydał zbiór wierszy i grafik „Die Vorzüge der Windhühner” (Zalety przepiórek). W Stuttgarcie zorganizowano pierwszą wystawę jego prac plastycznych i grafik.

1957 Został ojcem bliźniaków, Franza i Raula. We Frankfurcie nad Menem na scenie studenckiej wystawiono prapremierę sztuki „Hochwasser” (Powódź), a w miejskim teatrze w Essen prapremierę baletu „Stoffreste” (Resztki). W Berlinie zorganizowano następną wystawę prac plastycznych i grafik.

1958 Pierwsza podróż do Polski. Grass wyznał, że właśnie wtedy stała się ona konieczna w związku z pracą nad powieścią, noszącą wówczas różne tytuły robocze: Oskar dobosz, Dobosz, Blaszany bębenek. Jednym z powodów wyprawy była sprawa obrony Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku we wrześniu 1939 roku. W mieście szukał szkolnych ścieżek dzieciństwa. Odwiedził też grób swojej kaszubskiej ciotecznej babki na cmentarzu w Bysewie pod Gdańskiem (dzisiaj na miejscu tej wsi znajduje się płyta gdańskiego lotniska, wiejski cmentarz jednak ocalał). W Kolonii wystawiono prapremierę sztuki „Onkel, Onkel” (Wujek, wujek). Po odczytaniu rękopisu powieści ,,Blaszany bębenek,, podczas spotkania pisarzy i krytyków, otrzymał nagrodę Grupy 47. Otrzymał też nagrodę Koła Kultury działającego w ramach Ogólnokrajowego Związku Przemysłu Niemieckiego.

1959 Druga podróż do Polski. Wyszła drukiem pierwsza powieść „Die Blechtrommel” (Blaszany bębenek). Grass powiedział kiedyś, że napisał ją w równej mierze dla Niemców jak dla Polaków. Kiedy indziej dodał, że gdyby wypadło mu żyć w Gdańsku, musiałby napisać ją po polsku. Powstała sztuka teatralna w pięciu aktach „Zweiunddreisig Zähne” (Trzydzieści dwa zęby). W teatrze w Bochum prapremiera jednoaktówki „Noch zehn Minuten bis Buffalo” (Jeszcze dziesięć minut do Buffalo). We Frankfurcie nad Menem – „Beritten hin und zurück” (Zacałowany ). W Aix-les-Bains i w Bonn zostaje wystawiony balet „Funf Köche” (Pięciu kucharzy). Otrzymał literacką nagrodę miasta Bremy (Bremer Literaturpreis). '

1960 Trzecia podróż do Polski. Kolejna zmiana miejsca zamieszkania, powrót do Berlina. Wychodzi „Gleisdreieck” (tak nazywa się jeden ze znanych berlińskich dworców) – tytuł tego tomu wierszy i reprodukcji prac graficznych znaczy dosłownie: „Zwrotnica” Otrzymał nagrodę krytyków berlińskich (Berliner Kritikerpreis).

1961 Został ojcem Laury. Drukiem wyszła nowela „Katz und Maus” (Kot i mysz) - druga część Gdańskiej Trylogii. Prapremiera sztuki „Die bösen Köche” (Źli kucharze) na scenie eksperymentalnej berlińskiego Teatru im. Schillera (Werkstatt des Berliner Schillertheaters). Zaangażował się w kampanię wyborczą Willy'ego Brandta i niemieckiej partii socjaldemokratycznej - SPD.

1962 „Le tambour” - francuski przekład „Blaszanego bębenka” otrzymał nagrodę Najlepszej Książki Zagranicznej (Le meilleur liure etranger).

1963 Wydane zostały „Hundejahre” (Psie lata) - trzecia część Gdańskiej Trylogii. Na monachijskiej scenie kameralnej (Münchner Kammerspielen) prapremiera „Goldmäulchen” (Złoty pyszczek). Został przyjęty w poczet członków berlińskiej Akademii Sztuk (Akademie der Künste).

1964 Podróże do USA i Szwecji 1965 Został ojcem Brunona. Podróż do USA. Sztuka w jednym akcie „Poum, oder die Vergangenheit fliegt mit” (Poum, czyli przeszłość leci z nami). Biorąc udział w kampanii wyborczej SPD, podróżował po całych zachodnich Niemczech. Otrzymał honorowy doktorat Kenyon College w USA oraz nagrodę im. Georga Büchnera (Georg-Büchner-Preis) w Darmstadt.

1966 Podróż do Czechosłowacji i na Węgry. Podróż do Meksyku i do USA w związku z obradami Grupy 47 w Princeton. W Nowym Jorku pisarz był obecny na spektaklu skomponowanym z fragmentów jego utworów The World of Günter Grass (Świat Güntera Grassa). Prapremiera sztuki „Die Plebejer proben den Aufstand” (Plebejska próba powstania) w berlińskim Teatrze im. Schillera. Ekranizacja filmowa powieści,, Kot i mysz”. Wspólnie z Elisabeth Borchers i Klausem Roehlerem wydał u Luchterhanda „Loseblatt Lyrik” (Luźne karty liryki).

1967 Podróż do Izraela. Został doradcą teatrów miejskich we Frankfurcie nad Menem; funkcję tę pełnił do roku 1970. Publikacja zbioru wierszy i rysunków „Ausgefragt” (Wypytany). Tom ten został nagrodzony przez Kuratorium Berlińskiej Sekcji Międzynarodowej Ligi Praw Człowieka (Kuratorium der Internationalen Liga für Menschenrechte. Sektion Berlin) medalem im. Carla von Ossietzky`ego (Carl-von-Ossietzky-Medaille). Wziął udział w kampanii wyborczej socjaldemokratów w Szlezwiku-Holsztynie i w Berlinie.

1968 Ukazał się tom „Über meinen Lehrer Döblin und andere Vorträge” (O moim nauczycielu Döblinie i inne rozprawy). Grass i czeski pisarz Pavel Kohout wydali dialog „Brief über die Grenze” (List przez granicę). Wydane zostały też mowy, rozprawy, listy otwarte i komentarze „Über das Selbstverständliche” (Co się samo przez się rozumie ). Wygłosił przemówienie na kongresie SPD w Norymberdze. Otrzymał nagrodę im. Fontany (Fontaine-Preis).

1969 Podróż do Rumunii, Jugosławii, na Węgry i do Czechosłowacji. Ukazała się powieść polityczna „Örtlich betäubt” (Miejscowe znieczulenie) – powieść o ówczesnych Niemczech z odwołaniami do historii Gdańska z lat trzydziestych XX i dziewięćdziesiątych XIX stulecia. Prapremiera sztuki „Davor” (Przed tym) w Teatrze im. Schllera w Berlinie. Podróże związane z kampanią wyborczą socjaldemokratów i Willy'ego Brandta. Nagroda im. Theodora Heussa (Theodor-Heuss-Preis).

1970 Podróż do Warszawy w składzie oficjalnej delegacji rządowej z Kanclerzem Niemiec Willy Brandtem. To właśnie podczas tej historycznej wizyty Kanclerz Niemiec klęczał przed pomnikiem warszawskiego getta i Niemcy oficjalnie zgodziły się na powojenną zachodnią granicę Polski. Wcześniej był jeszcze raz w USA, gdzie został honorowym członkiem amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk. Na scenie Opery Niemieckiej (Deutsche Opera) w Berlinie wystawiono prapremierę baletu „Die Vogelscheuchen” (Strachy na wróble).Wziął udział w kampaniach wyborczych socjaldemokratów w Północnej Nadrenii-Westfalii i w Bawarii.

1971 Publikacja „Gesammelte Gedichte” (Wierszy zebranych).Brał udział w kampaniach wyborczych socjaldemokratów w Nadrenii-Palatynacie, Szlezwiku-Holsztynie i w Berlinie.

1972 Ukazała się książka „Aus dem Tagebuch einer Schnecke” (Z dziennika ślimaka). Początek współpracy z Galerią i Pracownią Graficzną Anselm Dreher / Galerie Andre (Galerie und Radierwerkstatt Anselm Dreher / Galerie Andre). Udział w kampanii wyborczej do Bundestagu i do parlamentu krajowego Badenii-Wirtembergii.

1973 Podróż z Willym Brandtem do Izraela.Ukazał się tom „Mariazuehren” (Mariikuchwale), zawierający wiersze i grafiki Grassa oraz fotogramy Marii Ramy.

1974 Urodziła się córka Helena. Dymisja kanclerza Willy'e-go Brandta. Grass wydał „Der Bürger und seine Stimme” (Obywatel i jego glos) – zbiór mów, rozpraw i komentarzy. W Bremie, w wydawnictwie Schünemann wydał także „Liebe geprüft” (Milość zbadana), siedem akwafort i wiersze.

1975 Podróże do Polski, Francji i Indii.

1976 Podróż do USA z okazji przyznania doktoratu honorowego Uniwersytetu Harwarda. W Mediolanie, w wydawnictwie Giorgio Upiglio ukazały się litografie i wiersze „Mit Sophie in die Pilze gegangen” (Zbierając z Zofią grzyby). Wspólnie z Heinrichem Bóllem i Carolą Stern założył i wydawał czasopismo „L'76". Był też współzałożycielem doradczej grupy autorów przy wydawnictwie Luchterhand.

1977 Podróż do USA i do Kanady. Ukazała się powieść „Der Butt” (Turbot). Nakładem Galerie Andre w Berlinie wyszedł też tom „Als vom Butt nur die Gräte geblieben war” (Gdy z turbota pozostała jedynie ość), zawierający siedem akwafort i wiersze. Początek współpracy z wykonawcą druków artystycznych Fritzem Margullem. W Palermo otrzymał nagrodę Premio Internazionale Mondello za Turbota.

1978 Wyjechał do Polski z okazji zdjęć do filmowej adaptacji Blaszanego Bębenka. Podróż do Indonezji, Japonii, Tajlandii, Indii, Hongkongu i Kenii. Ukazały się „Denkzettel” (Reprymenda) — zbiór politycznych mów i przemówień z lat 1965-1976, oraz eseje „Im Wettlauf mit den Utopien” (Ścigając się z utopiami) i „Kafka und seine Vollstrecker” (Kafka i jego oprawcy). W berlińskiej Akademii Sztuk Grass założył fundację Nagrody im. Alfreda Döblina (Alfred-Döblin-Preis). Zadaniem tej fundacji jest wspieranie młodych pisarzy niemieckiego obszaru językowego. Otrzymał międzynarodową nagrodę literacką w Viareggio we Włoszech i kaszubski medal Aleksandra Majkowskiego w Gdańsku.

1979 Ożenił się z pochodzącą z Rugii Ute Grunert, która w ryzykowny sposób zdołała przedostać się ze wschodniego sektora Berlina do zachodniej części miasta.W ramach programu promocji kultury niemieckiej, realizowanego przez Instytut Goethego podróżował po Chinach, Indiach, Singapurze, Tajlandii i Egipcie. Ukazała się powieść „Treffen in Telgte” (Spotkanie w Telgte). Premiera filmu „Blaszany bębenek” w reżyserii Volkera Schlöndorffa. Ukazała się także kronika tej filmowej realizacji wspólnego autorstwa reżysera i pisarza: „Die Blechtrommel als Film” (Blaszany bębenek jako film).

1980 W tym okresie Grass rysował i powrócił do rzeźbiarstwa. Ukazała się powieść „Kopfgeburten oder die Deutschen sterben aus” (Porody z głowy, albo Niemcy wymierają) oraz zbiór esejów „Aufsätze zur Literatur” (Rozprawy o literaturze). Grass założył wydawnictwo L'80; odtąd pod takim tytułem ukazywał się magazyn literacki „L'76". Nagroda literacka w Getyndze (Weinpreis für Literatur).

1981 Kolejna podróż do Polski, poza tym podróże do Finlandii i Meksyku. W Gdańsku ze studentami i pracownikami Uniwersytetu Gdańskiego Grass rozmawiał o swej twórczości. Spotkanie prowadziła Maria Janion, przy współudziale Marii Żmigrodzkiej. Rodzinnemu miastu pisarz ofiarował kolekcję trzydziestu własnych prac graficznych.

1982 Podróż do Nikaragui. Ukazały się rysunki i teksty z lat 1954-1977 „Zeichnen und Schreiben. Band I” (Rysowanie i pisanie. Tom I), a także reportaż z podróży do Nikaragui.W nakładzie 125 egzemplarzy ukazała się w hamburskim wydawnictwie artystycznym Moniki Beck teka 22 sygnowanych litografii. Jest to cykl pod tytułem „Vatertag” (Dzień ojca).Grass wstąpił do SPD.

1983 Został wybrany na Prezydenta Akademii Sztuk w Berlinie. Ukazały się wiersze i akwaforty pod tytułem „Ach Butt, dein Märchen geht böse aus” (Ach, Turbocie! Twoja baśń kończy się źle).

1984 Ukazała się druga część zbioru jego prac graficznych i tekstów: „Zeichnen und Schreiben. Band II” (Rysowanie i pisanie. Tom II), obejmująca lata 1972-1982. Grass był członkiem jury Biennale Weneckiego.

1985 Przemówienie z okazji czterdziestej rocznicy uwolnienia Niemiec od nazizmu: „Geschenkte Freiheit” (Wolność podarowana).

1986 Podróż do USA na kongres PEN w Nowym Jorku. Koniec prezydentury w Akademii Sztuk w Berlinie. Od sierpnia tego roku do stycznia 1987 Grass przebywał w Kalkucie. Wyszła drukiem „Die Rättin” (Szczurzyca), a także katalog miedziorytów i litografii „In Kupfer, auf Stein” (W miedzi, na kamieniu).

1987 Ukazał się dziesięciotomowy zbiór dzieł literackich oraz tom dziewięciu wierszy i wielu grafik. Grass wspólnie ze znanym perkusistą jazzowym z Drezna Günterem „Baby" Sommerem przygotował szczególny rodzaj koncertu: w rytm instrumentów perkusyjnych pisarz recytował wybrane fragmenty swoich utworów prozatorskich i poetyckich.

1988 Podróż do Polski i tournee odczytowe po NRD (pisarz prezentował fragmenty swojej prozy i wiersze). Wydano „Zunge zeigen” (Pokazywanie języka) — księgę wierszy, tekstów prozą i rysunków Grassa, będącą rodzajem jego obrachunku z pobytem w Kalkucie. Ukazała się też – również nawiązująca do pobytu w Indiach – teka miedziorytów „Calcutta” (Kalkuta).

1989 Günter Grass wystąpił z Akademii Sztuk w Berlinie. Wygłosił mowę na forum Klubu Rzymskiego. Wydano facsimile jego rysunkowego raptularza, zatytułowane „Skizzenbuch” (Szkicownik) i „Zum Beispiel Calcutta” (Na przykład Kalkuta).

1990 Na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu pisarz odebrał doktorat honoris causa. Ukazały się: „Totes Holz” (Martwy las) – tom grafik z komentarzem literackim, „Deutscher Lastenausgleich” (Niemiecka sprawiedliwość) – publicystyka. Zapis polemiki z Rudolfem Augsteinem wokół pytania: „Deutschland einig Vaterland?“ (Czy są jedne Niemcy?).Gościnne wykłady z poetyki na Uniwersytecie Frankfurckim „Schreiben nach Auschwitz” (Pisanie po Auschwitz ) i „Ein Schnäppchen namens DDR” (Kąsek zwany NRD), a także – w nakładzie w całości sygnowanym przez autora - teka litografii pod wspólnym tytułem „Kahlschlag in unseren Köpfen” (Wyrąb w naszych głowach).

1991 Ukazał się „Brief aus Altdöbern” (List z Altdöbern) i Blaszany bębenek w edycji na kasetach magnetofonowych. W wydawnictwie Steidl — Fritze G. Margull opublikował album dokumentujący jego twórczości -plastyczną i poetycką, bogaty w odręczne rysunki i szkice pod tytułem „Ein Werkstattbericht” (Raport z pracowni).

1992 W ramach berlińskiej Akademii Sztuk Grass ufundował i powołał do istnienia Fundację im. Daniela Chodowieckiego (Daniel-Chodowiecki-Stiftung bei der Akademie der Kunste), której celem jest wspieranie rozwoju niemiecko-polskich związków w dziedzinie kultury. Ukazały się „Unkenrufe” (Wróżby kumaka) w Polsce w tłumaczeniu Sławomira Blauta. Pisarz wystąpił z SPD. Otrzymał nagrodę Premio Grinzane Cavour. Wielka jubileuszowa wystawa z okazji czterdziestu lat twórczości w Kunsthalle w Berlinie.

1993 Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, hiszpańską nagrodę Premio Hidalgo w Madrycie a w Berlinie otrzymał włoską nagrodę Premio Comites. Ukazał się tomik trzynastu sonetów „Novemberland” (Listopadia). Pod tytułem „Da sagte der Butt” (Wtedy Turbot powiedział) wydano dwie płyty kompaktowe i niewielką książkę. Na płytach przygotowanych we współpracy z Günterem „Baby" Sommerem Grass recytuje fragmenty swojej prozy i wiersze w rytm instrumentów perkusyjnych. Wydawnictwo Steidla przejęło prawa do publikacji utworów Grassa na całym świecie.

1994 Grass ponownie odwiedza Polskę. Tym razem, aby odebrać dyplom Honorowego Obywatela Miasta Gdańska. Otrzymał też Wielką Nagrodę Literacką Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych (Großer Literaturpreis der Bayerischen Akademie der Schönen Künste), medal Universidad Complutense w Madrycie i, wraz z Philipem Rothem, Nagrodę im. Karela Ćapka w Pradze.

1995 Kolejna powieść: „Ein weites Feld” (Rozlegle pole). Ukazały się także „Die Deutschen und ihre Dichter” (Niemcy i ich poeci) i listy wymieniane z Kenzburó Oe: „Gestern, vor 50 Jahren. Ein deutsch-japanischer Briefwechsel” (Wczoraj, pięćdziesiąt lat temu. Korespondencja niemiecko-japońska). Otrzymał Nagrodę im. Hansa Fallady (Hans-Fallada-Preis) i Medal Hermanna Kestena (Hermann-Kesten-Medaille).

1996 Ukazuje się „Der Schriftsteller als Zeitgenosse” (Pisarz wobec własnego czasu). Grass otrzymał Nagrodę im. Sonninga – znaczące duńskie wyróżnienie w dziedzinie kultury. Został też wyróżniony przez miasto Lubekę Nagrodą im. Tomasza Manna (Thomas-Mann-Preis der Stadt Lübeck).

1997 Wydanie zbioru „Fundsachen für Nichtleser” (Rzeczy znalezione dla nieczytających), zawierającego oprócz reprodukcji akwarel również wiersze. Poza tym ukazał się tekst „Der Autor als fragwürdiger Zeuge” (Autor jako podejrzany świadek) i szesnastotomowe wydanie dzieł.

1998 Ukazuje się „Lübecker Werkstattbericht“ (Mój warsztat); Wystwy: m. in. Kulturamt Hürth „Wort und Bild“ (Słowo i obraz), Tübingen.

1999 Wyszedł drukiem zbiór stu historii z ostatnich stu lat: „Mein Jahrhundert” (Moje stulecie) ilustrowanych akwarelami. Pierwotnie miała to być powieść o wieku XX, opowiedziana z perspektywy starej kobiety: ,Aber schon bei den ersten Skizzen stellte sich heraus, daß diese Perspektiwe zu eng geworden wäre". („Jednak już w pierwszych szkicach okazało się, że ta perspektywa byłaby za wąska"). Ukazały się ponadto: rysunki „Auf einem anderen Blatt” (Na innej karcie), rozmowy warsztatowe „Vom Abenteuer der Aufklärung” (O przygodzie oświecania). Za całą swoją twórczość pisarską Günter Grass otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. Wystawy: m. in. Svenska Akademiens, Sztokholm.

2000 Ukazały się mowy na rzecz narodów Romów i Sinti „Ohne Stimme“ (Bez głosu). Wspólnie z Peter Rühmkorf Grass zakłada fundację Wolfgang-Koeppen-Stiftung. Wystawy: Theatermuseum Hannover, Schloss Belvern, Holzminden.

2001 Ukazują się raport warsztatowy „Fünf Jahrzehnte“ (Pięć dziesięcioleci), akwarele „Mit Wasserfarben“ (Farbami wodnymi). Wystawy: m. in. Krögersches Haus Geesthacht Ausstellungen.

2002 Ukazuje się nowela „Im Krebsgang“ (Pełzanie rakiem) i cykl rzeźb „Gebrannte Erde“ (Spalona ziemia). Razem z Danielą Dahn i Johano Strasser Grass wydaje „In einem reichen Land. Zeugnisse des alltäglichen Leidens an der Gesellschaft“ (W bogatym kraju. Świadectwa codziennego cierpienia z powodu społeczeństwa). Otwarcie Günter Grass-Haus (Domu Güntera Grassa) w Lubece. Pierwsza podróż Grassa do Jemenu. Wystawy: m. in. Casa die Goethe, Akademie der Künste Berlin. 2003 Wychodzą „Letzte Tänze” (Ostatnie tańce).

2004 Ukazuje się „Der Schatten“ (Cień), bajki Hansa Christiana Andersena widziane oczami Güntera Grassa.

2005 Grass otrzymuje w Kopenhadze nagrodę Hansa Christiana Andersena. Ukazują się „Freiheit nach Börsenmaß – Geschenkte Freiheit. Zwei Reden zum 8. Mai 1945“ (Wolność na miarę giełdy –wolność podarowana. Dwie mowy z okazji 8. maja 1945 roku); „Wir leben im Ei” (Żyjemy w jajku), historie z pięciu dziesięcioleci. Podróż Grassa do Indii. Premiera filmu „Unkenrufe“ (Wróżby kumaka) Roberta Glinskiego. Grass angażuje się w kampani wyborczej do parlamentu na rzecz „czerwono-zielonego projektu“.

2006 Ukazują się wspomnienia Grassa „Beim Häuten der Zwiebel“ (Przy obieraniu cebuli). Günter Grass swoim wyznaniem o członkowstwie w 10. Dywizji Pancernej SS „Jörg von Frundsberg“ wywołuje głośną i kontrowersyjną debatę. 2007 Ukazuje się „Dummer August“ (Głupi August), powstała w lecie 2006 roku liryka w odpowiedzi na dyskusję o przynależności Grassa do SS. Nagroda Ernsta Tollera.

2012, po opublikowaniu wiersza Co musi zostać powiedziane, w którym zarzuca Izraelowi, że jest większym zagrożeniem dla pokoju na świecie niż Iran, w Niemczech wielu publicystów zarzuciło Grassowi antysemityzm. Izraelskie MSW uznało go za persona non grata i zabroniło wjazdu na swoje terytorium. Pisarz uznał zarzuty za obraźliwe i twierdził, że padł ofiarą nagonki.

Pisarz zmarł 13 kwietnia 2015 r. Pochowany został w kręgu najbliższej rodziny 29 kwietnia 2015 na cmentarzu w Behlendorf, wsi, w której Grass mieszkał od wielu lat.


.

Dokumentacja